Παγκόσμια Ημέρα κατά του Διαβήτη
14/11/2011
Ο διαβήτης σήμερα
Στην Ελλάδα σήμερα εκτιμάται ότι περίπου 900.000 άτομα, δηλαδή 8% του συνολικού πληθυσμού, πάσχουν από διαβήτη. Δυστυχώς, άλλοι τόσοι περίπου πιθανολογείται ότι έχουν διαβήτη εν αγνοία τους, ενώ σημαντικός είναι επίσης ο αριθμός των ατόμων που παρουσιάζουν προδιάθεση να εμφανίσουν διαβήτη στο άμεσο μέλλον.
Η μεταβολή του τρόπου διατροφής του σύγχρονου ανθρώπου οδήγησε σε αύξηση της παχυσαρκίας, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη διαβήτη.
Η ασθένεια
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία χρόνια παθολογική κατάσταση, κατά την οποία το άτομο εμφανίζει σχετική ή απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης. Ινσουλίνη ονομάζεται η ορμόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας και βοηθάει τη γλυκόζη, που κυκλοφορεί στο αίμα, να εισέλθει στα κύτταρα του οργανισμού μας και να τα θρέψει. Η γλυκόζη είναι ένα είδος σακχάρου που παράγεται από την πέψη των τροφών. Η γλυκόζη χρησιμοποιείται από το σώμα μας ως «καύσιμο», καθώς όταν διασπάται απελευθερώνει ενέργεια.
Όταν η ινσουλίνη απουσιάζει ή δεν επαρκεί, εμφανίζεται υπεργλυκαιμία, δηλαδή αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν διάφορες παθολογικές καταστάσεις, που είναι γνωστές ως διαβητικές επιπλοκές.
Οποιαδήποτε τροφή κι αν καταναλώσουμε τελικά θα διασπαστεί σε μόρια γλυκόζης, που μέσω του εντέρου θα μπουν στην κυκλοφορία του αίματος για να μεταφερθούν σε όλους τους ιστούς του σώματος.
Διαβητικές επιπλοκές
Αν ο διαβήτης παραμένει χωρίς διάγνωση ή δεν παρακολουθείται ή δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά, μπορεί να προκαλέσει διάφορες επιπλοκές που αυξάνουν τη νοσηρότητα και μπορεί να απειλήσουν τη ζωή του ατόμου. Οι διαβητικές επιπλοκές διακρίνονται σε οξείες και χρόνιες. Στις οξείες επιπλοκές ανήκουν η υπογλυκαιμία, το υπογλυκαιμικό κώμα, η υπεργλυκαιμία, το διαβητικό υπεροσμωτικό κώμα και η διαβητική κετοξέωση, ενώ στις χρόνιες διαβητικές επιπλοκές περιλαμβάνονται η αμφιβληστροειδοπάθεια, η νεφροπάθεια, η νευροπάθεια, τα έλκη στα πόδια (διαβητικό πόδι), διάφορες λοιμώξεις, το εγκεφαλικό επεισόδιο και το έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Mορφές διαβήτη
Ο σακχαρώδης διαβήτης διακρίνεται σε κυρίως τρεις μορφές: το διαβήτη τύπου 1, το διαβήτη τύπου 2 και το διαβήτη κύησης.
Διαβήτης τύπου 1
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 εμφανίζεται όταν τα β-κύτταρα του παγκρέατος δεν παράγουν καθόλου ή παράγουν ελάχιστες ποσότητες ινσουλίνης. Η διάγνωση συνήθως γίνεται σε ηλικία κάτω των 20 ετών, κυρίως κατά την έναρξη της εφηβείας, και μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί τρόπος να αποφευχθεί η εμφάνιση της νόσου.
Διαβήτης τύπου 2
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 είναι ο συνηθέστερος τύπος διαβήτη (περίπου 80% του συνόλου των ατόμων με διαβήτη πάσχουν από διαβήτη τύπου 2). Χαρακτηρίζεται από σχετική έλλειψη ινσουλίνης ή από μειωμένη δραστικότητά της (ινσουλινοαντίσταση). Συνήθως εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας άνω των 45 ετών, αλλά πλέον παρουσιάζεται και σε μικρότερες ηλικίες. Επειδή τα συμπτώματά του εμφανίζονται βραδέως, πολλές φορές δεν γίνεται αντιληπτός, με αποτέλεσμα πολλά άτομα να πάσχουν χωρίς να το γνωρίζουν. Ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2 τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά είναι η παχυσαρκία. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό, η ηλικία άνω των 45 ετών, η χαμηλή «καλή» HDL χοληστερόλη (<35 mg/dl), η υπέρταση, η εμφάνιση διαβήτη κύησης κατά το παρελθόν (για τις γυναίκες) και/ή η γέννηση βρέφους με βάρος μεγαλύτερο των 4 kg, η καθιστική ζωή, τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων (>250 mg/dl), η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων, όπως αντιυπερτασικών και στεροειδών, και το κάπνισμα.
Διαβήτης κύησης
Ο σακχαρώδης διαβήτης κύησης, όπως φαίνεται και από την ονομασία του, εμφανίζεται σε έγκυες γυναίκες. Οι ορμόνες που παράγονται από το γυναικείο σώμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ανταγωνίζονται και περιορίζουν τη δράση της ινσουλίνης, οδηγώντας στην εμφάνιση υπεργλυκαιμίας, η οποία μπορεί να βλάψει τη μητέρα και να επηρεάσει την ανάπτυξη του εμβρύου. Όταν η μητέρα έχει υπεργλυκαιμία, τροφοδοτεί το έμβρυο με μεγαλύτερες ποσότητες γλυκόζης από τις απαραίτητες. Το έμβρυο εκκρίνει τις αντίστοιχες ποσότητες ινσουλίνης, μεταβολίζει τις αυξημένες ποσότητες γλυκόζης που προσλαμβάνει και ως αποτέλεσμα αυξάνει σημαντικά το βάρος του. Αν ο διαβήτης κύησης δεν γίνει αντιληπτός, υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης επιπλοκών κατά τον τοκετό.
Στο διαβήτη κύησης συνήθως δεν εκδηλώνονται συμπτώματα, αν και ορισμένες έγκυες ενδέχεται να παρουσιάσουν έντονη δίψα, αυξημένη διούρηση, αίσθημα πείνας και προβλήματα όρασης. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με τους άλλους τύπους διαβήτη, ο διαβήτης κύησης, στις περισσότερες περιπτώσεις, εξαφανίζεται μετά τον τοκετό.
Συμπτώματα και διάγνωση
Τα συμπτώματα που σχετίζονται με το διαβήτη είναι πιθανό να αναπτύσσονται βραδέως με την πάροδο του χρόνου. Τα πιο συνήθη είναι πολυουρία, πολυδιψία, έντονη πείνα, ασυνήθιστη απώλεια βάρους, αίσθημα κόπωσης, ευερέθιστη συμπεριφορά, θολή όραση, λοιμώξεις του δέρματος, της ουροδόχου κύστης, του κόλπου ή άλλων περιοχών, ναυτία και εμετός, απώλεια της αφής άνω και κάτω άκρων.
Αν ο γιατρός σας υποπτεύεται ότι μπορεί να έχετε διαβήτη, θα σας ζητήσει να υποβληθείτε σε εξετάσεις που θα επιβεβαιώσουν τη διάγνωση. Η εξέταση που προτιμάται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η μέτρηση της γλυκόζης αίματος νηστείας. Με την απλή αυτή εξέταση μετράμε τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, μετά από μία περίοδο νηστείας διάρκειας 10 έως 12 ωρών. Η διάγνωση του διαβήτη επιβεβαιώνεται αν σε δύο διαφορετικές μετρήσεις της γλυκόζης αίματος νηστείας, σε μικροβιολογικό εργαστήριο, καταγραφούν τιμές μεγαλύτερες (ή ίσες) από 126 mg/dl.
Αρκετά άτομα εμφανίζουν φυσιολογικές τιμές γλυκόζης αίματος νηστείας, αλλά το σάκχαρό τους είναι ιδιαίτερα αυξημένο μετά το φαγητό κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως διαταραγμένη ανοχή γλυκόζης και θεωρείται ως ένα πρώιμο στάδιο του διαβήτη.
Θεραπεία
Για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 1 απαιτούνται ενέσεις ινσουλίνης. Στον διαβήτη τύπου 2, στόχος της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η εξάλειψη των συμπτωμάτων και η διατήρηση των τιμών της γλυκόζης στο αίμα εντός των φυσιολογικών ορίων. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με αλλαγές στον τρόπο ζωής, κατάλληλες τροποποιήσεις της διατροφής, απώλεια σωματικού βάρους, αυξημένη σωματική δραστηριότητα και σταμάτημα του καπνίσματος. Επιπρόσθετα, μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθούν ένα ή περισσότερα αντιδιαβητικά δισκία ή θεραπεία με ενέσεις ινσουλίνης.
Η άσκηση αυξάνει την ευαισθησία του σώματος στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα τη μείωση του σακχάρου στο αίμα. Προτιμότερη ώρα για την άσκηση είναι η περίοδος μετά τα γεύματα, καθώς πριν από τα γεύματα το σάκχαρο αίματος είναι συνήθως χαμηλό. Το περπάτημα είναι η πιο απλή και εύκολη μορφή άσκησης, γιατί μπορεί να γίνει οπουδήποτε και από όλους μας. 30 λεπτά γρήγορο περπάτημα, τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα, προσφέρουν υγεία και ευεξία και βοηθούν τόσο στην πρόληψη όσο και στην καλύτερη αντιμετώπιση του διαβήτη.
Παιδικός και εφηβικός διαβήτης
Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Διαβήτη είναι αφιερωμένη στα παιδιά, έχοντας σαν σύνθημά της τη φράση «κανένα παιδί δεν πρέπει να πεθάνει από διαβήτη» και στόχο την ευαισθητοποίηση σχετικά με την αυξανόμενη συχνότητα του διαβήτη τόσο του τύπου 1 όσο και του τύπου 2 στα παιδιά και την επισήμανση της σπουδαιότητας της έγκαιρης διάγνωσης και της ενημέρωσης προκειμένου να περιορίζονται οι επιπλοκές και να σώζονται ζωές
Ο διαβήτης είναι μία από τις πιο συνήθεις χρόνιες παθήσεις της παιδικής ηλικίας. Μπορεί να εμφανιστεί σε παιδιά κάθε ηλικίας, ακόμη και σε βρέφη και νήπια. Παρόλα αυτά η διάγνωση του διαβήτη στα παιδιά γίνεται συχνά αργά, όταν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα του παιδιού είναι πολύ υψηλά και ενδεχομένως θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του. Μερικές φορές παρερμηνεύεται, για παράδειγμα, ως γρίπη.
Ο διαβήτης τύπου 1 αυξάνεται κατά 3% ετησίως σε παιδιά και εφήβους, ενώ παρουσιάζει ένα ανησυχητικό ποσοστό αύξησης 5% ετησίως σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η συχνότητα εμφάνισης του διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά σε όλο τον κόσμο ενδέχεται να αυξηθεί κατά έως και 50% στα επόμενα 15 χρόνια. Σε πολλά σημεία του κόσμου, η ινσουλίνη, την οποία πρέπει να λαμβάνουν τα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 προκειμένου να επιβιώσουν, δεν είναι διαθέσιμη λόγω κόστους ή γεωγραφικού χώρου. Έτσι, πολλά παιδιά πεθαίνουν από διαβήτη σε χώρες με χαμηλό ή μεσαίο εισόδημα.
Τα παιδιά με διαβήτη διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης διαβητικών επιπλοκών σε νεαρή ηλικία. Παρά τις σύγχρονες μεθόδους θεραπείας, πάνω από 50% των παιδιών με διαβήτη εμφανίζουν επιπλοκές 12 χρόνια μετά τη διάγνωση. Η εντατική θεραπεία του διαβήτη μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο της νόσου και να επιτρέψει στα παιδιά να έχουν μία πλήρη και υγιή ζωή. Ωστόσο, μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη συχνότητα χαμηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα, κάτι το οποίο εάν συμβαίνει συχνά, μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου σε παιδιά μικρής ηλικίας. Επομένως, είναι σημαντικό τα συστήματα διαχείρισης του διαβήτη που αποσκοπούν στη βελτίωση του ελέγχου του σακχάρου αίματος να συμφωνούν με τους ειδικούς για την ηλικία στόχους.
Η ταχεία αύξηση της εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά και τους εφήβους θεωρείται ότι οφείλεται εν μέρει σε διατροφικές αλλαγές. Όλο και περισσότερα άτομα, σε όλο τον κόσμο, καταναλώνουν πλούσιες σε λιπαρά τροφές, που έχουν υποστεί μεγάλη επεξεργασία και είναι πτωχές σε φυτικές ίνες, και όλο και λιγότερο οι οικογένειες καταναλώνουν σπιτικό φαγητό.
Η πλειονότητα των παιδιών (περίπου 85%) με διαβήτη τύπου 2 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα όταν γίνεται η διάγνωση. Υπολογίζεται ότι ένα στα δέκα παιδιά σε όλο τον κόσμο είναι υπέρβαρο. Σε αυτά περιλαμβάνονται 30 έως 45 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι με παχυσαρκία και 22 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών. Όλα αυτά τα παιδιά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη.
Τα παιδιά και οι έφηβοι με διαβήτη θα πρέπει να ζήσουν μια ολόκληρη ζωή με τη νόσο. Σε σύγκριση με την αντιμετώπιση του διαβήτη στους ενήλικες, ο διαβήτης στα παιδιά και τους εφήβους παρουσιάζει ορισμένες ιδιαίτερες προκλήσεις. Σ' αυτές περιλαμβάνονται:
- Η διατήρηση φυσιολογικής σωματικής και ψυχολογικής εξέλιξης και ανάπτυξης.
- Η συμμετοχή ολόκληρης της οικογένειας. Αυτό ισχύει κυρίως όταν το παιδί είναι πολύ μικρό για να κατανοήσει ή να αντιμετωπίσει το διαβήτη.
- Η οργάνωση της φροντίδας για το παιδί με διαβήτη εκτός του οικογενειακού περιβάλλοντος (όταν το παιδί είναι, για παράδειγμα, στο σχολείο).
(Προσαρμογή από το Swift P. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2006-2007. Pediatric Diabetes 2007: 8: 103-109)
Διαβητικό πόδι
Ο διαβήτης μπορεί να εμφανίσει λειτουργικές βλάβες στα νεφρά, οι οποίες παρατηρούνται αρχικά στα πόδια, όπου παρουσιάζονται ενοχλήσεις, που αργότερα μπορεί να γίνουν πόνοι ή ακόμα και αίσθημα μουδιάσματος και στη συνέχεια μπορεί να οδηγήσουν στην πλήρη απώλεια των αισθήσεων στα πόδια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ορισμένοι τραυματισμοί του δέρματος να μην γίνονται αισθητοί, να μην αναγνωρίζονται και να μην λαμβάνουν την κατάλληλη φροντίδα. Η έλλειψη φροντίδας σε αυτές τις αρχικά μικρές πληγές μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία φλεγμονών από τις οποίες μπορεί να δημιουργηθούν βαθιά έλκη, τα οποία μπορεί να φτάσουν μέχρι το κόκαλο. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται «διαβητικό πόδι». Στη χώρα μας, κάθε χρόνο γίνονται 2.500- 3.500 ακρωτηριασμοί λόγω διαβητικού ποδιού.
Για να προληφθεί το διαβητικό πόδι, είναι απαραίτητη η καθημερινή φροντίδα και ο καθημερινός έλεγχος των ποδιών, η χρήση άνετων παπουτσιών, η σωστή περιποίηση νυχιών και ποδιών και η συνεχής προσοχή για την αποφυγή τραυματισμών.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, η σωστή εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του ποσοστού ακρωτηριασμών λόγω διαβητικού ποδιού κατά 50-75%.
