Παγκόσμια Ημέρα Ελονοσίας
25/04/2011
Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας καθιερώθηκε το 2008 με πρωτοβουλία του ΟΗΕ και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου για να αναδείξει τους κίνδυνους που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος από την ελονοσία, την πιο παλιά καταγεγραμμένη ασθένεια της ανθρωπότητας.
Ελονοσία
Η ελονοσία είναι λοιμώδης ασθένεια που προκαλείται από ένα γένος πλασμώδιου που αρχικά ονομάστηκε πλασμώδιο του Λαβεράν, από τον Γάλλο στρατιωτικό ιατρό Σαρλ Λουί Λαβεράν, που παρατήρησε πρώτος το 1880 την παρουσία αυτών των παρασίτων στο αίμα ασθενών που πέθαναν από ελονοσία. Μεταδίδεται στον άνθρωπο από το θηλυκό κουνούπι του είδους Ανωφελές (Anopheles). Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις έλος και νόσος, καθώς είχε παρατηρηθεί ότι η νόσος ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη γύρω από ελώδεις περιοχές. Διεθνώς αποκαλείται μαλάρια [malaria (από τις ιταλικές λέξεις: mal + aria = κακός αέρας)] από την πεποίθηση που επικρατούσε κάποτε ότι η ασθένεια προκαλούταν από τον 'κακό αέρα' κοντά στα έλη . Υπάρχουν 4 τύποι πλασμωδίων. Η πλειονότητα των περιπτώσεων μαλάριας οφείλονται στο πλασμώδιο falciparum που είναι το πιο επικίνδυνο και θανατηφόρο.
Επιδημιολογία
Η μαλάρια είναι ενδημική στις τροπικές και υπο-τροπικές ζώνες της Γης, π.χ. στη Κεντρική και Νότια Αμερική, Ωκεανία, Νοτιοανατολική Ασία και Μέση Ανατολή. Η δε υπο-Σαχάριος Αφρική κυριολεκτικά μαστίζεται από τη νόσο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι το 50% περίπου του πληθυσμού της Γης απειλείται από τη νόσο, που σκοτώνει περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους το χρόνο. Η ελονοσία δεν είναι πλέον ενδημική στην Ελλάδα. Η κατά το παρελθόν χρήση δραστικών εντομοκτόνων και η εκτέλεση μεγάλων τεχνικών έργων (π.χ. η αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας) συνέβαλαν στην πλήρη εξάλειψη της νόσου από την Ελλάδα.
Τα μικρά παιδιά είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα στη νόσο. Οι δε έγκυες γυναίκες είναι εξαιρετικά ευάλωτες στη μαλάρια που προκαλείται από το P. falciparum γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερα ποσοστά θνητότητας για τις γυναίκες καθαυτές και σε αύξηση των θνησιγενών και λιποβαρών παιδιών που γεννιούνται από αυτές
19/04/2011
Εντυπωσιακή πρόοδος στη θεραπεία της ελονοσίας με τη χρηματοδότηση της Ε.Ε, επ’ ευκαιρία της παγκόσμιας ημέρας ελονοσίας.
Λίγο πριν την Παγκόσμια Ημέρα Ελονοσίας, ερευνητές χρηματοδοτούμενοι από την Ε.Ε ανακάλυψαν ότι φάρμακα που αρχικά σχεδιάστηκαν για να αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων μπορούν επίσης να εξολοθρεύσουν το παράσιτο που προκαλεί την ελονοσία. Πιστεύουν ότι αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή μιας νέας στρατηγικής για την καταπολέμηση της θανατηφόρου αυτής νόσου, η οποία, σύμφωνα με τις στατιστικές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας 
, το 2009, μόλυνε γύρω στα 225 εκατομμύρια και προκάλεσε το θάνατο 800.000 περίπου ανθρώπων παγκοσμίως. Προσπάθειες να βρεθεί μια θεραπεία εμποδίζονται μέχρι τώρα από την ικανότητα του παρασίτου να αναπτύσσει ανθεκτικότητα στα φάρμακα. Η έρευνα περιέλαβε τέσσερα προγράμματα χρηματοδοτηθέντα από την Ε.Ε (ANTIMAL, BIOMALPAR, MALSIG και EVIMALAR) και πραγματοποιήθηκε σε εργαστήρια στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ελβετία, με εταίρους από το Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, την Πορτογαλία και τη Σουηδία, και από πολλές αναπτυσσόμενες χώρες που επλήγησαν σοβαρά από την ελονοσία .
Η Επίτροπος Máire Geoghegan-Quinn, αρμόδια για την έρευνα, την καινοτομία και την επιστήμη, δήλωσε τα εξής: «Η ανακάλυψη αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αποτελεσματική θεραπεία της ελονοσίας, η οποία θα μπορούσε να σώσει εκατομμύρια ζωές και να αλλάξει αμέτρητες άλλες. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει και πάλι την προστιθέμενη αξία τόσο της χρηματοδοθείσας από την Ε.Ε εν γένει έρευνας και καινοτομίας, όσο και, ιδιαιτέρως, της συνεργασίας με ερευνητές σε αναπτυσσόμενες χώρες. Βασικός στόχος είναι η ολοκληρωτική εξάλειψη της παγκόσμιας μάστιγας της ελονοσίας και η ευρεία διασυνοριακή συνεργασία είναι ο μόνος τρόπος αποτελεσματικής αντιμετώπισης τέτοιων παγκοσμίων προκλήσεων».
Φάρμακα κατά του καρκίνου για την εξόντωση του παρασίτου της ελονοσίας
Η ελονοσία προκαλείται από το παράσιτο πλασμώδιο, το οποίο μεταδίδεται από τα τσιμπήματα μολυσμένων κουνουπιών. Στο ανθρώπινο σώμα, τα παράσιτα αναπαράγονται μέσα στο ήπαρ, και μολύνουν στη συνέχεια τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Κοινή έρευνα που διεξήχθη με τη χρηματοδότηση της Ε.Ε έδειξε ότι, ο πολλαπλασιασμός του παρασίτου της ελονοσίας εξαρτάται από μια σηματοδοτική δίαυλο που υπάρχει στα ηπατικά κύτταρα του ξενιστή και στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Απέδειξαν ότι το παράσιτο υπεξαιρεί τις κινάσες (ένζυμα) που ενεργοποιούνται στα ανθρώπινα κύτταρα, προς ίδιον όφελος. Όταν η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε φάρμακα χημειοθεραπείας για τον καρκίνο, (αναστολείς των κινασών) για να ανατάξει τα ερυθρά αιμοσφαίρια που είχαν προσβληθεί από ελονοσία, το παράσιτο ανέστειλε την εξάπλωσή του.
Διανοίγοντας προοπτικές μιας νέας στρατηγικής
Μέχρι τώρα το παράσιτο της ελονοσίας καταφέρνει να επιβιώσει αναπτύσσοντας ταχύτατη ανθεκτικότητα στα φάρμακα μέσω μεταλλάξεων, και διαφεύγει από το ανοσοποιητικό σύστημα καταφεύγοντας στο ήπαρ και στα ερυθρά αιμοσφαίρια στο σώμα του ξενιστή, όπου πολλαπλασιάζεται. Η ανακάλυψη ότι το παράσιτο χρειάζεται να υπεξαιρεί κάποια ένζυμα από το κύτταρο στο οποίο ζει, διανοίγει δυνατότητες μιας ολόκληρης νέας στρατηγικής για την καταπολέμηση της νόσου. Αντί να στοχεύουμε το ίδιο το παράσιτο, ο νεωτερισμός έγκειται στο να καταστήσουμε το περιβάλλον του φορέα ξενιστή άχρηστο γι’ αυτό, δεσμεύοντας τις κινάσες του κυτάρρου. Η στρατηγική αυτή στερεί το παράσιτο από ένα σημαντικό τρόπο ανάπτυξης ανθεκτικότητας στα φάρμακα.
Αρκετά ανασταλτικά των κινασών χημειοθεραπευτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται ήδη κλινικά στη θεραπεία του καρκίνου, και πολλά άλλα έχουν ήδη περάσει το 1ο και το 2ο στάδιο των κλινικών μελετών. Ακόμα κι αν αυτά τα φάρμακα παρουσιάζουν τοξικότητα, εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα στη θεραπεία του καρκίνου. Η χρήση τους για την καταπολέμηση της ελονοσίας θα απαιτούσε ένα μικρότερο χρονικό διάστημα αγωγής και το πρόβλημα της τοξικότητας δεν θα ήταν τόσο οξύ. Για το λόγο αυτό οι ερευνητές προτείνουν την άμεση αξιολόγηση αυτών των φαρμάκων, υπό το πρίσμα των αντι-ελονοσιακών ιδιοτήτων, μειώνοντας έτσι δραστικά τον χρόνο και το κόστος που απαιτείται για να τεθεί σε εφαρμογή η νέα αυτή στρατηγική καταπολέμησης της ελονοσίας.
Στη συνέχεια θα ληφθούν μέτρα για την κινητοποίηση δημόσιων και βιομηχανικών εταίρων, προκειμένου να δοκιμαστεί η αποτελεσματικότητα των αναστολέων των κινασών στους ασθενείς που πάσχουν από ελονοσία και να καθοριστεί η δόση μέσω κλινικών δοκιμών, προτού εγκριθούν και διατεθούν στους πάσχοντες από ελονοσία οι νέες μέθοδοι θεραπείας.
Ιστορικό
Από το 2002, η EΕ έχει επενδύσει περίπου 180 εκατομμύρια ευρώ στην έρευνα της ελονοσίας μέσα από τα προγράμματα- πλαίσια της ΕΕ για την έρευνα (ΠΠ6, 2002-2006, and ΠΠ7, 2007-2013).
Η Ε.Ε συνεισφέρει επίσης στη Σύμπραξη ευρωπαϊκών και αναπτυσσόμενων χωρών για τις κλινικές δοκιμές (EDCTP) η οποία στοχεύει στην επιτάχυνση της ανάπτυξης νέων ή εξελιγμένων φαρμάκων, εμβολίων και μικροβιοκτόνων κατά του HIV/AIDS, της ελονοσίας και της φυματίωσης. Αφού συνεστήθη το 2003, αυτή η επιτυχής και εξελισσόμενη ευρωπαϊκή και αφρικανική συνεργασία εστιάζεται σε κλινικές δοκιμές καθώς και στη δημιουργία ικανοτήτων στην υποσαχάρια Αφρική. Μέχρι τώρα, 10 κλινικές δοκιμές για την ελονοσία, ύψους 69 εκατομμυρίων ευρώ, έχουν χρηματοδοτηθεί υπό την EDCTP με 35 εκατομμύρια ευρώ από την Ε.Ε.
