Ενημέρωση διαπιστευμένων συντακτών για το Εθνικό Σχέδιο εμβολιαστικής κάλυψης κατά της COVID-19, από την Πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου και τον Γ.Γ. Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Μάριο Θεμιστοκλέους
21/02/2022
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Καλησπέρα σας από το Υπουργείο Υγείας. Ξεκινά η ενημέρωση για το Εθνικό Σχέδιο εμβολιαστικής κάλυψης κατά της νόσου Covid-19 από την Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου και τον Γενικό Γραμματέα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Μάριο Θεμιστοκλέους.
Κυρία Θεοδωρίδου, έχετε το λόγο.
Μ. ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ: Ευχαριστώ. Καλησπέρα σας. Επικρατεί μια διάχυτη συγκρατημένη αισιοδοξία, ότι διανύουμε πια μια νέα φάση της πανδημίας Covid, μετά και τις ανακοινώσεις των μέτρων χαλάρωσης σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής.
Ο τομέας, όμως, των εμβολιασμών δεν επιδέχεται χαλάρωση. Ο ολοκληρωμένος εμβολιασμός αποτελεί αυστηρή προϋπόθεση για τη βαθμιαία επιστροφή στην πλήρη κανονικότητα.
Η σκέψη που μπορεί να κάνουν οι ανεμβολίαστοι, ότι το πρόβλημα βαίνει στη λύση του χωρίς τη συμμετοχή τους, είναι εσφαλμένη και θα είναι η πιο ευάλωτη ομάδα, δεδομένου ότι, σύμφωνα και με τους επιδημιολόγους, δεν αποκλείεται η επανεμφάνιση ενός επιδημικού κύματος.
Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι το πρωτεϊνικό εμβόλιο στο οποίο αναφερθήκαμε σε προηγούμενη παρουσίαση, το Nuvaxovid της Novavax συστήνεται, προορίζεται για τον βασικό εμβολιασμό και αναμένεται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα το εμβόλιο, επίσης με ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη, της Sanofi και της GlaxοSmithKline, το οποίο έχει δοκιμαστεί. Οι κλινικές, δηλαδή, δοκιμές έχουν γίνει με στόχο να χρησιμοποιηθεί ως αναμνηστική δόση, ανεξάρτητα από το είδος και τον τύπο των εμβολίων που έχουν χρησιμοποιηθεί για το βασικό εμβολιασμό.
Προ μηνός, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών διατύπωσε τη σύσταση χορήγησης τέταρτης ενισχυτικής δόσης εμβολίου σε ενήλικες με ανοσοκαταστολή, σε χρονικό διάστημα 3 μηνών μετά τη χορήγηση της τρίτης δόσης.
Τα άτομα για τα οποία συστήνεται η τέταρτη δόση να θυμίσω ότι είναι τα άτομα που περιλαμβάνονται στον πίνακα των ατόμων υψηλού κινδύνου. Άτομα όπως οι μεταμοσχευμένοι, άτομα που βρίσκονται σε αιμοκάθαρση, με ηπατική ανεπάρκεια, άτομα τα οποία έχουν ανοσοκαταστολή λόγω υποκείμενων νοσημάτων και παίρνουν ισχυρά ανοσοτροποιητικά, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.
Ο πίνακας των ατόμων αυτών, που έχουν υψηλό κίνδυνο και χρήζουν της τέταρτης δόσης, είναι ανηρτημένος στο emvolio.gov.gr.
Για παιδιά και εφήβους, που ανήκουν στις κατηγορίες των ανοσακατασταλμένων μεταξύ 5 έως 17 ετών, έχει εγκριθεί η τρίτη δόση που χορηγείται τέσσερις εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου.
Να θυμίσω ότι για τους ανοσοκατασταλμένους η τρίτη αυτή δόση επέχει τη δόση συμπληρωματικού βασικού εμβολιασμού. Η Επιτροπή αξιολογεί, μάλιστα, τις περιπτώσεις που θα προβεί και στη σύσταση χορήγησης της τέταρτης δόσης.
Η γνώση σχετικά με τη διάρκεια της φυσικής ανοσίας από λοίμωξη Covid και της προσφερόμενης ανοσίας από τα εμβόλια συνεχώς εμπλουτίζονται με μελέτες με αποτέλεσμα να διατυπώνονται και αναθεωρήσεις σε ορισμένες θέσεις και συστάσεις.
Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, τα εξουδετερωτικά αντισώματα, που παράγονται από τη λοίμωξη για τον κορονοϊό, μειώνονται με την πάροδο του χρόνου τόσο από τη φυσική νόσο όσο και από τα εμβόλια.
Η διαδοχή φυσικής λοίμωξης και εμβολιασμού, ή αντιθέτως εμβολιασμού και μετέπειτα φυσικής λοίμωξης, δημιουργεί την ενισχυμένη ανοσία στην οποία έχουμε αναφερθεί, την υβριδική ανοσία.
Η προστασία κάθε ατόμου από τον κορονοϊό οικοδομείται με τη λειτουργία και των δύο μηχανισμών ανοσίας. Δηλαδή και της χυμικής ανοσίας, δηλαδή της παραγωγής των εξουδετερωτικών αντισωμάτων, και της κυτταρικής που περιλαμβάνει τα ειδικά κύτταρα μνήμης Β και Τ- λεμφοκύτταρα και είναι αυτά που παρέχουν μακρόχρονη ανοσία και που ενισχύονται κατεξοχήν και με τον εμβολιασμό.
Τα κύτταρα μνήμης προστατεύουν ακόμη και όταν ο τίτλος αντισωμάτων παρουσιάζει πτώση. Τα Τ-λεμφοκύτταρα είναι πιο ανθεκτικά στις παραλλαγές του ιού, έτσι η παρουσία μεταλλάξεων, παραλλαγών απαιτεί τη συνεργασία και των δύο τύπων της ανοσίας.
Η Εθνική Επιτροπή έχει διαμορφώσει οδηγίες που καλύπτουν όλα τα ενδεχόμενα νόσησης και εμβολιασμών και με τους διαφορετικούς τύπους των εμβολίων. Ο αλγόριθμος αυτός επίσης είναι ανηρτημένος στο emvolio.gov.gr και φυσικά στηρίζεται στα επιστημονικά δεδομένα και την ύπαρξη των παραλλαγών του ιού στο περιβάλλον.
Ως παράδειγμα θα αναφέρω: Αν ένα άτομο έχει κάνει τις δυο βασικές δόσεις εμβολίου και εν συνεχεία νοσήσει θα χρειαστεί μια δόση μετά από 3 μήνες ενισχυτικού εμβολίου. Εμβολιασμός, νόσηση, εμβολιασμός.
Και λίγο διαφορετικό θέμα αλλά πάλι σχετικό με τα εμβόλια. Στο βρετανικό ιατρικό περιοδικό MBJ δημοσιεύεται ένα άρθρο με τίτλο «μπορεί η διστακτικότητα για τα εμβόλια του κορονοϊού να έχει επηρεάσει τους εμβολιασμούς των παιδιών»;
Διατυπώνεται ένας προβληματισμός με αφορμή την διαπίστωση ότι σε ένα κέντρο εμβολιασμού στο Sheffield στην Αγγλία, διαπιστώθηκε μείωση των εμβολιασμών ρουτίνας.
Μάλιστα, πιο συγκεκριμένα, ο εμβολιασμός για την ιλαρά, την ερυθρά και την παρωτίτιδα, στην ηλικία μέχρι τα 2 χρόνια, ήταν χαμηλότερο του 90% και μέχρι τα 5 χρόνια χαμηλότερο του 85,5%.
Να θυμίσω ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προκειμένου να εξαλείψει τα λοιμώδη νοσήματα από ένα τόπο, απαιτεί ένα ποσοστό ανοσοποίησης της τάξης 95%.
Το διαφορετικό θέμα από την χώρα μας είναι ότι αυτό το κέντρο θα πληρώσει πρόστιμο για την μείωση αυτού του ποσοστού των εμβολιασμών.
Συζητείται, λοιπόν, η υψηλή πιθανότητα, η μείωση των εμβολιασμών να απορρέει από το αντιεμβολιαστικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί και το οποίο μπορεί να έχει συμπαρασύρει και τους εμβολιασμούς των παιδιών.
Μάλιστα, χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά θλιβερό και ανησυχητικό το γεγονός ότι σε μελέτη που ρώτησαν γονείς για το τι μπορεί να προκαλέσουν αυτά τα λοιμώδη νοσήματα, 4 στους 10 γονείς δεν γνώριζαν ότι η ιλαρά είναι ένα θανατηφόρο νόσημα.
Δυο φορές μέχρι σήμερα, ίσως και τρεις, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, επειδή και κατά την πορεία αυτό του διαστήματος της επιδημίας διαπιστώθηκε μια μείωση των εμβολιασμών ρουτίνας στα παιδιά έχει επισημάνει την ανάγκη οι εμβολιασμοί να συνεχιστούν κανονικά, να μην καθυστερούν, να μην παραλείπονται, διότι δεν θα θέλαμε να ξαναδούμε λοιμώδη νοσήματα τα οποία έχουν ελεγχθεί με τον εμβολιασμό.
Αυτό το διάστημα, που όλες οι χώρες βαίνουν στην περίοδο της χαλάρωσης, της κάποιας ικανοποίησης ότι αρχίζουν τα πράγματα για την Covid να είναι υπό έλεγχο, πληθαίνουν οι δημοσιεύσεις σχετικά με την ανάγκη ο εμβολιασμός να γίνει υψηλός σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο στόχος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, να θυμίσω ότι είναι μέχρι το τέλος του καλοκαιριού να έχει εμβολιαστεί το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Διαφορετικά θα υπάρχει συνεχώς η απειλή επιδημιών με νέες παραλλαγές.
Πολλοί, βέβαια, αμφισβητούν ότι αυτό θα μπορέσει να επιτευχθεί, εν τούτοις θα πρέπει να γίνει μία σημαντική ενσυνείδητη προσπάθεια από όλους.
Έχει λεχθεί ότι η πανδημία Covid έχει λειτουργήσει ως ένας μεγεθυντικός φακός που έχει αναδείξει έντονα τις ανισότητες στον πλανήτη μας.
Αυτή την πραγματικότητα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε με ένα πνεύμα διεθνούς συνεργασίας και αλληλεγγύης. Ευχαριστώ.
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Σας ευχαριστούμε πολύ κυρία Θεοδωρίδου. Το λόγο έχει ο κύριος Θεμιστοκλέους.
Μ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ: Καλησπέρα και από μένα. Πριν από λίγα λεπτά ξεπεράσαμε τα 20 εκατομμύρια εμβολιασμούς στη χώρα μας. Περισσότερα από 7.837.000 πολίτες έχουν εμβολιαστεί με τουλάχιστον μία δόση που αντιστοιχεί σε ποσοστό 74,6% του γενικού πληθυσμού και 84,3% του ενήλικου πληθυσμού.
Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τους πολίτες με τουλάχιστον μία δόση, είναι 74,9% του γενικού πληθυσμού και 85,4% του ενήλικου πληθυσμού.
Περισσότερα από 7.500.000 συμπολίτες μας έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 71,3% του γενικού πληθυσμού και 80,3% του ενήλικου πληθυσμού.
Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τους ολοκληρωμένους εμβολιασμούς είναι 71,4% του γενικού πληθυσμού και 82,5% του ενήλικου πληθυσμού.
Σε σχέση με τα στοιχεία της αναμνηστικής δόσης, τη στιγμή αυτή οι δικαιούχοι είναι 5.828.000, ποσοστό 77,9% των ολοκληρωμένων εμβολιασμών.
Έχουν ήδη πραγματοποιηθεί 5.260.000 εμβολιασμοί αναμνηστικής δόσης, ποσοστό 90,2% των δικαιούχων και ακόμη 100.000 περίπου συμπολίτες μας έχουν προγραμματίσει το ραντεβού τους, ποσοστό 1,6% των δικαιούχων, συνολικά δηλαδή 92%.
Από τα 5.090.000 πολιτών που έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους και έχουν περάσει 7 μήνες για τα διδοσικά και 3 μήνες για το μονοδοσικό εμβόλιο της Johnson & Johnson, εμβολιάστηκε με αναμνηστική δόση το 95,7% που αντιστοιχεί σε 4.871.000 και μόνο ένα 4,3% δεν έχει πραγματοποιήσει την αναμνηστική δόση.
Εξακολουθούμε να μην έχουμε ακριβή ημέρα παράδοσης για το εμβόλιο της Novavax και για αυτό το λόγο δεν ανοίγουμε την πλατφόρμα για τα ραντεβού.
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Σας ευχαριστούμε πολύ κύριε Θεμιστοκλέους. Να περάσουμε σε κάποιες ερωτήσεις.
Δ. ΒΛΕΠΑΚΗ: Με βάση και τα στοιχεία που μας ανακοινώσατε, είμαστε πολύ κοντά στο μέσο όρο των εμβολιασμών, και στο γενικό πληθυσμό και στους ενηλίκους, στην Ευρώπη. Βλέπουμε χώρες η μία μετά την άλλη να μην είναι πλέον υποχρεωτικό το πάσο για να πάνε σε κέντρα διασκέδασης και εσωτερικούς χώρους. Είναι μία σκέψη αυτό να συμβεί και στη χώρα μας; Πόσο κοντά σε αυτό βρισκόμαστε; Και αν θα δούμε σύντομα αλλαγές στις ημέρες καραντίνας ενδεχομένως, στα υποχρεωτικά τεστ που θα πρέπει να έχουν οι ανεμβολίαστοι για να πάνε στην εργασία τους και πόσοι άνω των 60 παραμένουν ανεμβολίαστοι και έχουν ήδη λάβει το πρόστιμο;
Μ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ: Καταρχάς, αυτό που με ρωτάτε είναι κυρίως θέμα της Επιτροπής των Εμπειρογνωμόνων που αυτή εισηγείται και μετά ακολούθως αποφασίζει η Πολιτεία.
Ήδη από την τελευταία συνεδρίαση, έχουμε ανοίξει την όρθια διασκέδαση και λογικά, δεν μπορώ να εκτιμήσω ακριβώς το χρόνο, θα έχουμε και περισσότερη απελευθέρωση των μέτρων το επόμενο χρονικό διάστημα.
Όσον αφορά για τους ανεμβολίαστους άνω των 60 ετών, παραμένει ο αρχικός αριθμός. Μπαίνουν κάποια καινούρια ραντεβού, αλλά είναι μικρός ο αριθμός, δηλαδή είναι λιγότερα από 1.000 ραντεβού την ημέρα. Άρα είναι γύρω στις 300.000 που θα επιβληθεί το πρόστιμο.
Δ. ΒΛΕΠΑΚΗ: Αν διαβάζω σωστά την απάντησή σας, αφήνετε ανοιχτό το ενδεχόμενο να καταργηθεί το πιστοποιητικό εμβολιασμού; Γιατί λίγους μήνες πριν που δεν ήμασταν και τόσο κοντά στην εμβολιαστική κάλυψη όσο η Ευρώπη θα ήταν μία …
Μ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ: Δεν έχει σχέση μόνο με την εμβολιαστική κάλυψη. Είναι παράγοντας η εμβολιαστική κάλυψη, αλλά έχει σχέση και με την εξέλιξη της πανδημίας. Σας έχω πει ότι αυτά τα μέτρα εξετάζονται και θα δούμε το επόμενο χρονικό διάστημα μια αναμενόμενη χαλάρωση των μέτρων. Πιο εξειδικευμένα, αυτό που με ρωτάτε, φυσικά και δεν μπορώ να σας απαντήσω αυτή τη στιγμή.
Γ. ΣΑΚΚΑΣ: Καλησπέρα. Θα ήθελα να ρωτήσω δύο πράγματα. Υπάρχουν κάποιες χώρες όπου η δεύτερη δόση με Johnson&Johnson δεν θεωρείται αναμνηστική. Δηλαδή είναι υποχρεωτικό η αναμνηστική για αυτά τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί με Johnson &Johnson να γίνεται με mRNA, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ισχύει το πιστοποιητικό εμβολιασμού το οποίο έχουμε βγάλει εμείς εδώ στην Ελλάδα. Ήθελα να ρωτήσω αφενός αν όντως οι δύο δόσεις Johnson&Johnson, τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι θα πρέπει να συνοδευτούν κάποια στιγμή και με μία επιπλέον δόση mRNA για την καλύτερη ασφάλεια. Και μία ακόμα ερώτηση. Αν τα νέα εμβόλια τα πρωτεϊνικά που περιμένουμε θα μπορούν να γίνονται και από τα φαρμακεία.
Μ. ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ: Κάποια πληροφορία ότι τα mRNA εμβόλια μπορούν να γίνουν από τα φαρμακεία, θα το απαντήσει ο κύριος Θεμιστοκλέους. Πάντως τώρα οι συνθήκες φύλαξης είναι αλήθεια ότι επιτρέπουν πολύ πιο εύκολα το να διατηρηθούν και τα mRNA εμβόλια από ό,τι στην αρχή.
Και νομίζω ότι ο άθλος των 20 εκατομμυρίων εμβολιασμών, που ξεκίνησε με την πολύ δύσκολη προσπάθεια της διατήρησης των εμβολίων σε βαθιά κατάψυξη, είναι ένα εξαιρετικό έργο.
Εμείς έχουμε ελεύθερη επιλογή για το Johnson & Johnson. Μπορούν να κάνουν, δηλαδή, σαν επαναληπτική δόση Johnson & Johnson ή mRNA, όλους τους τύπους των εμβολίων. Βέβαια κάθε χώρα έχει τις δικές της συστάσεις.
Και κάτι άλλο νομίζω ρωτήσατε..
Γ. ΣΑΚΚΑΣ: Ουσιαστικά αυτό ήταν, ότι τι γίνεται με το πιστοποιητικό γιατί δεν το δέχονται και αν πιστεύετε ότι δυο δόσεις με Johnson & Johnson στο διάστημα των δυο μηνών, γιατί έχει μειωθεί και αυτό δηλαδή το ανακαλύψαμε στο emvolio.gov.gr ότι εκεί που ήταν τρεις μήνες η αναμνηστική, έχει πάει στους δυο μήνες, αν ίσως μετά από κάποιο διάστημα χρειάζεται και μια ενισχυτική μόνο για το συγκεκριμένο εμβόλιο με mRNA εμβόλιο.
Αν χρειάζεται, αν υπάρχουν κάποια αποτελέσματα ή δεν χρειάζεται.
Μ. ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ: Είναι ικανοποιητική η κάλυψη με τις δυο δόσεις. Μειονεκτεί μετά την πρώτη δόση το Johnson & Johnson ως προς την αποτελεσματικότητα, αλλά με μια επαναληπτική του ιδίου εμβολίου επιτυγχάνονται υψηλά ποσοστά προστασίας.
Μ. ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ: Για να απαντήσω και εγώ, καταρχάς το θέμα του πιστοποιητικού αφορά τη χώρα που έχει βάλει τον κανόνα. Γιατί πολλές φορές μας ρωτούν και πολίτες. Οι κανόνες που ισχύουν στη δική μας χώρα, αυτούς ακολουθούμε.
Και μάλιστα να πω ότι ειδικά στο θέμα των πιστοποιητικών- και στον ψηφιακό χαρακτήρα και σε πολλά άλλα, δηλαδή πώς αναγνωρίζουμε εμβόλια από το εξωτερικό- είμαστε πάρα πολύ πιο μπροστά από υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Γιατί πολλές φορές βλέπουμε κάποιους πολίτες να κάνουν ερωτήματα και η ταλαιπωρία τους κυρίως προέρχεται από τη στάση άλλων χωρών και όχι από τη δική μας, γιατί είμαστε από τις πιο ευέλικτες χώρες. Παραδείγματος χάρη στο να αναγνωρίζουμε μια δόση, δυο δόσεις και να μπορούν οι πολίτες να εμβολιάζονται με αναμνηστικές δόσεις.
Και μάλιστα, το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι που οι υπόλοιπες χώρες έχουν προσαρμόσει τα συστήματά τους, κάτι το οποίο εμείς έχουμε κάνει εδώ και αρκετό καιρό. Όσον αφορά το πρώτο σκέλος.
Το δεύτερο που αφορά τα φαρμακεία, καταρχάς να πούμε ότι παρά τους υψηλούς στόχους που έχουν επιτευχθεί- να είμαστε ειλικρινείς κανείς δεν περίμενε πριν από ένα χρόνο περίπου ότι θα είχαν φτάσει τα 20 εκατομμύρια εμβολιασμούς αυτή τη στιγμή- το εμβολιαστικό πρόγραμμα δεν τελειώνει.
Όπως αποδείξαμε και τον Σεπτέμβριο, έχουμε τη δυνατότητα να ρυθμίζουμε τα εμβολιαστικά κέντρα με βασικό κανόνα ότι ο πολίτης που θέλει να εμβολιαστεί να βρίσκει ραντεβού σε 24 ή 48 ώρες.
Άρα δεν αλλάζει κάτι, δεν κλείνουν εμβολιαστικά σημεία, δεν γίνεται κάτι άλλο. Μπορούμε να πούμε ότι ολοκληρώνεται η εμβολιαστική περίοδος, αν θέλετε, γιατί έχετε δει τους αριθμούς που ανακοινώνω, είμαστε πλέον άνω του 95% σε δικαιούχους αναμνηστικής δόσης. Δηλαδή η ζήτηση, αυτονόητα, από τη στιγμή που δεν έχουμε τέταρτη δόση, θα είναι μειωμένη και είναι από τους αριθμούς.
Πλέον έχουμε καλύψει τους στόχους και έχουμε πετύχει τους στόχους.
Το αν θα μπουν τα φαρμακεία ή όχι, καταρχάς να απαντήσω ότι πρώτον, έχουμε αποδείξει από την πρώτη στιγμή ότι πρώτα υλοποιούμε και μετά ανακοινώνουμε. Και αυτό το λέω γιατί έχω δει και κάποιες ανακοινώσεις από Συλλόγους.
Ευθύς εξ αρχής εδώ, η Επιχείρηση «Ελευθερία» υλοποιεί επιχειρησιακά σχέδια και τότε ανακοινώνει. Δεν ανακοινώνει από πριν τι θα γίνει.
Και το δεύτερο, όπως έχω πει και άλλες φορές, γιατί έχω ξαναερωτηθεί πάρα πολλές φορές για τα φαρμακεία, όλα εξετάζονται αν χρειάζονται. Εμείς, όμως, έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να φτάσουμε και 140.000 και 150.000 εμβολιασμούς με το πρόγραμμα που υπάρχει τώρα και διάφορες συνθήκες που θα επέτρεπαν- παραδείγματος χάριν, το εμβόλιο της γρίπης γίνεται στα φαρμακεία- δεν έχουν αλλάξει για τα εμβόλια της Covid. Παραμένουν τα φιαλίδια και τα λοιπά.
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Επόμενη προγραμματισμένη ενημέρωση από το Υπουργείο Υγείας την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου. Σας ευχαριστούμε πολύ. Καλό σας βράδυ.
